دانلود پاورپوینت آشنایی با فیبر نوری

به منظور ارزیابی تاثیر سطوح مختلف کودسوپر فسفات تریپل و تراکم بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم رقم سیاه‌ریشک، آزمایشی در سال زراعی 90- 89 در اراضی زراعی شهرستان چرام اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با2فاکتور، فاکتور اول شامل کودسوپر فسفات تریپل در چهار سطح(0،40،60،80) و فاکتور دوم شامل تراکم بذر در چهار سطح (130 و70،90،110) کیلوگرم در هکتار درسه تکرار اجرا گردید. آنالیز داده های آماری با استفاده از نرم افزارSAS و برای مقایسه میانگین ها از آزمون چند دامنه ای دانکن استفاده شد. صفات مورد اندازه گیری عبارت از ارتفاع ساقه، طول برگ پرچم، طول سنبله، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بودند. نتایج حاصل از آزمایش، نشان داد اثر سطوح مختلف کود سوپر فسفات تریپل بر صفات مورد مطالعه در سطح یک و پنج درصد معنی‌دار گردید. همچنین اثر سطوح مختلف تراکم بذر نیز بر تمام صفات بهجز میانگینتعداد دانه در سنبله و شاخص برداشتمعنیدار گردید.اثر متقابل کود سوپر فسفات تریپل و تراکم بذر بر تمامی صفات معنیدار گردید. در اکثر صفات مورد مطالعه تیمار ₃D₄P (80 کیلوگرم درهکتار کود سوپرفسفات تریپل و 110 کیلوگرم در هکتار بذر) بیشترین مقدار را نشان داد. حداکثر عملکرد دانه به میزان 3/1939 کیلوگرم در هکتار در تیمار ₃D₄P (80 گرم درهکتار کود سوپرفسفات تریپل و 110 کیلوگرم در هکتار بذر) و حداقل آن به میزان 1177 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار ₁D₁P ( بدون مصرف کود سوپرفسفات تریپل ، 70 کیلوگرم در هکتار بذر) به‌دست آمد. حداکثر عملکرد بیولوژیکی نیز به میزان 3/4474 کیلوگرم در هکتار از تیمار ₃D₄P (80 گرم در هکتار کود سوپرفسفات تریپل و 110 کیلوگرم در هکتار بذر) و حداقل آن به میزان 01/3724 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار ₁D₁P ( بدون مصرف کود سوپرفسفات تریپل و 70 کیلوگرم در هکتار بذر) حاصل گردید.

واژگان کلیدی: گندم سیاه‌ریشک، سوپرفسفات تریپل، تراکم بذر، عملکرد

فصل اول

مقدمه و کلیات

1- مقدمه و کلیات

1-1- مقدمه

از دیدگاه کارشناسان تولیدات کشاورزی، افزایش تولید غذا تنها راه حل مشکل گرسنگی است برای این کار به‌‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، لازم به سرمایه‌گذاری بیشتر در امر تولید غذا می‌باشد. چنانچه قرار باشد عرضه غذا به‌صورت کنونی انجام شود، این کشورها می‌بایست طی 30 سال آینده حداقل 60 درصد به تولیدات کشاورزی خود بیفزایند. نزدیک به 70% جمعیت جهان در کشورهای در حال توسعه متمرکز شده‌ در حالی‌که از نظر تولیدات غذایی این نسبت بر عکس می‌باشد. در کشورهای پیشرفته با استفاده از تکنولوژی و به‌کارگیری علوم و فنون جدید، تولید محصولات غذایی و عملکرد محصولات کشاورزی در واحد سطح به سرعت در حال افزایش است. به‌طوری که اغلب، مقدار تولیدات از مصرف داخلی بیشتر است ولی متاسفانه در اغلب کشورهای در حال توسعه در عین افزایش سرعت رشد جمعیت، کمبود مواد غذایی در حال گسترش است و قسمت عمده درآمد ارزی این قبیل کشورها به مصرف واردات مواد غذایی می‌رسد (فتحی، 1382).

نظر به اینکه پیشرفت و توسعه در کشاورزی فقط از راه شناخت علمی و اصولی اثر عوامل محیطی در رشد بهینه گیاه امکان‌پذیر است و علاوه بر بهبود شرایط محیط کشت، به‌کارگیری صحیح نهاده‌های کشاورزی امکان‌پذیر است، لذا برای ایجاد زیربنای مناسب برای توسعه کشاورزی نه تنها تأمین به‌موقع نهاده‌ها لازم است، بلکه روش استفاده صحیح در سطح مزرعه و به‌کارگیری این روش‌ها ضروری می‌باشد (ملکوتی، 1368).

کشور ایران مساحتی بالغ بر 165 میلیون هکتار دارد که 51 میلیون هکتار آن قابل کشت وزرع می‌باشد. سطح زیر کشت آبی، سالیانه 25/5 میلیون هکتار و کشت دیم 10 تا 12 میلیون هکتار می‌باشد. هرچند موفقیت در زراعت دیم بستگی به نزولات آسمانی دارد اما اعمال شیوه‌های صحیح کشت تأثیر بسیارعمده‌ای در بهبود وضعیت زراعت و در نتیجه افزایش تولید دارد (اسکندری، 1381).

با توجه به افزایش روزافزون جمعیت و محدودیت سطح اراضی قابل کشت، افزایش عملکرد گیاهان ضروری بهنظر میرسد و یکی از عوامل موثر در عملکرد و کیفیت محصولات زراعی، وجود تعادل بین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و مصرف بهینه کودها میباشد. در حالی‌که مصرف کودهای شیمیایی در کشور نامتعادل بوده و تطابقی با نیاز واقعی گیاه ندارد (ملکوتی، 1379). از میان عناصر غذایی پر‌مصرف، ازت و فسفر دو عنصر مهم می‌باشند که میزان موجودی یا عدم وجود هر کدام از این عناصر میتواند رشد گیاه را شدیداً تحت تاثیر قرار دهد (کاسمن و همکاران، 1992).

از آنجائی‌که جمعیت کشورمان روز به روز در حال افزایش است، نیاز به مواد غذایی اهمیت زیادی پیدا می‌کند. چون غذای اصلی مردم ایران نان می‌باشد، بنابراین برای پاسخگویی به تقاضای آنان، تولید گندم را باید افزایش دهیم. در حال حاضر تولیدات داخلی به اندازه نیاز مردم کشور نمی‌باشد لذا دولت سالانه میزان زیادی گندم وارد می‌نماید. اگر بتوان از اراضی دیم که نزدیک به نیمی از سطح زیر کشت را در کشور به خود اختصاص داده‌اند، تولید مناسبی به‌دست آوریم می‌توان نسبت به رسیدن به خودکفایی اقدام نمود. برای دستیابی به این امر لازم است چگونگی استفاده از کودهای شیمیایی مورد مطالعه قرار گیرد. یکی از مهم ترین روش‌های افزایش تولید در دیم زارها، مصرف متعادل کودهای شیمیایی و آلی در دیم زارهاست. مقدار و زمان مصرف کود لازم برای گندم دیم بایستی در تعادل با وضعیت رطوبت خاک و بارندگی منطقه در نظر گرفته شود (صیادیان، 1375).

گیاهان برای رشد و تولید محصول مناسب نیازمند یک سری عناصر غذایی هستندکه از طریق خاک و کودهای شیمیایی در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. در این میان کودهای شیمیایی نقش اساسی را در تولید غذا طی قرن اخیر داشته‌اند و در حال حاضر یکی از مهم ترین نهاده‌های کشاورزی می‌باشند، به‌طوری که از زمان جنگ جهانی دوم مصرف کودهای شیمیایی به منظور افزایش عملکرد گیاهان زراعی به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، رشد چشمگیری داشته است. در رابطه با تولید محصولات زراعی و منابع تولید غذا یکی از مهمترین مسائل مطروحه، افزایش پتانسیل تولید و حداکثر نمودن تولید به عنوان هدف مطرح بوده، در حالی‌که امروزه تلاش برای دستیابی به افزایش محصول با واژه پایداری همراه شده است (شریعتی و همکاران، 1368).

به‌واسطه اهمیت کود فسفر و تراکم بذر در عملکرد گندم، تعیین میزان این کود و مقدار مطلوب بذر در واحد سطح جهت نیل به عملکرد بهینه ضروری بنظر می‌رسد.

1-2- غلات

غلات به گروه بزرگی از گیاهان زراعی گفته می‌شود که دانه آنها در تغذیه مردم جهان و تهیه نان نقش عمده‌ای را بر عهده داشته و همچنین در تغذیه حیوانات و پرندگان و مصارف صنعتی کاربرد وسیعی دارد. غلات شامل گیاهانی از جمله گندم، جو، یولاف، برنج، ذرت، ارزن، ذرت، چاودار و سورگوم می‌باشد که از این گروه، گندم و جو در سطح وسیعی از زمین‌های زراعی دنیا کشت می‌گردند به‌طوری‌که حتی در نواحی نیمه‌خشک که برای تولید محصول و رشد و نمو این گیاهان بارندگی نسبتاً کافی است کشت این محصولات موفقیت‌آمیز است. گندم، ذرت و برنج سه محصول مهم هستند که هریک نزدیک به 4/1 مقدار تولید سالانه کل غلات جهان را تشکیل می‌دهد و پنج گونه دیگر غلات مجموعاً 4/1 میزان تولید سالیانه غلات را تشکیل می‌دهند (کافی و همکاران، 1379).

غلات را می‌توان از نظر شرایط کلی آب و هوائی و مناطق کاشت به دوگروه تقسیم نمود:

1- غلات مناطق سرد و معتدل مانند گندم، جو، چاودار و یولاف

2- غلات مناطق گرم مانند ارزن، برنج، ذرت و سورگوم

در بین غلات، گندم از نظر اهمیت، با توجه به سطح زیر کشت و تولید سالیانه آن در مقیاس جهانی در درجه اول اهمیت قرار دارد و سالانه نسبت به افزایش تولید آن توجه زیادتری بعمل آمده و همچنین جهت افزایش کیفیت آن تلاش بیشتری می گردد (خدابنده، 1384).

1-3- اهمیت غذایی غلات

غلات تأمین کننده هیدرات‌های کربن ( نشاسته، سلولز و قند ) پروتئین، روغن، مواد معدنی و برخی ویتامین‌ها می‌باشد. انسان می‌تواند قسمت اعظم پروتئین مورد نیاز روزانه خود ( 80 – 65 گرم ) را با خوردن مقدار زیادی غلات تأمین کند. غلات ارزانترین مواد غذایی حاوی پروتئین و نشاسته می‌باشد. بر اساس بررسی‌های ارائه شده توسط مؤسسه علوم غذایی ایران در سه استان سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی و غربی 75 درصد پروتئین مصرفی روزانه افراد از غلات تأمین می‌شود. به‌علاوه نقش غلات در تهیه گوشت، لبنیات و تأمین مواد معدنی و غیره حائز اهمیت است. کشور ایران یکی از کشورهائی است که که چهار میلیون هکتار اراضی دیم دارد که این اراضی بیشتر به کشت گندم دیم اختصاص دارد. از آنجائی‌که گندم یکی از غذاهای عمده در تغذیه انسان‌هاست با توجه به وسعت اراضی دیم، لازم است تدابیری در جهت اصلاح این گیاه و تحقیقات در زمینه‌های مختلف از جمله میزان بذر و تغذیه گیاهی برای ارقام مختلف انجام گرفته تا بتوان میزان تولید را افزایش داد (کردوانی، 1376).

1-4- گندم

گندم Triticum. spp از جمله مهم ترین محصولات زراعی جهان و ایران به شمار می‌آید که از نظر ارزش غذایی با سایر غلات عمده ،قابل رقابت بوده و درصد پروتئبن آن از سایر غلات بیشتر است (رستگار، 1375).

این گیاه از قدیمیترین گیاهانی است که بهدست انسان زراعی شده است. با توجه به افزایش روزافزون جمعیت و محدودیت سطح اراضی قابل کشت افزایش عملکرد این گیاه ضروری به‌نظر میرسد و یکی از عوامل موثر در عملکرد و کیفیت محصولات زراعی وجود تعادل بین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه و مصرف بهینه کودها میباشد. در حالیکه مصرف کودهای شیمیایی در کشور نامتعادل بوده و تطابقی با نیاز واقعی گیاه ندارد (ملکوتی، 1379).

تولید گندم به‌منظور تأمین نان به‌عنوان غذای اصلی مردم از اهمیتی حیاتی برخوردار است. در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قیمت سایر فرآورده‌های غذایی و ارزانی نان به‌علت برخورداری از یارانه، سهم نان در جیره غذایی افراد جامعه افزایش یافته، به‌طوری‌که این سال‌ها به‌طور متوسط 2/46 درصد از کل کالری مصرفی روزانه یک فرد شهری و 2/59 درصد از کل کالری روزانه یک فرد روستایی از نان تأمین می‌شود (عزیزی، 1383).

به‌علاوه با افزایش سریع و روزافزون جمعیت نیاز به تولید بیشتر و جلوگیری از ضایعات آن به‌ویژه ضایعات نان بیش از پیش ضروری می‌باشد. گندم بیشترین سطح زیر کشت را در دیم زارهای کشور به خود اختصاص داده و به گونه‌ای که همواره در سیاست‌گذاری‌های کشاورزی محور اصلی بوده است. نقش و اهمیت گندم در تغذیه انسان بر همگان آشکار است و کشورهایی که بتوانند نان مورد نیاز خود را تولید و محتاج دیگران نباشند، اولین گام را در راه رسیدن به استقلال اقتصادی برداشته‌اند (روستایی، 1379).

گندمازقدیمیترین گیاهانی است که بهدست انسان، زراعی شده است. این گیاه مهمترین غله در سطح دنیا است که حدود 20 درصد کالری و پروتئین غذایی انسان را تأمین مینماید و در 40 کشور با 35 درصد جمعیت جهان، غذای اصلی مردم است (مانز و همکاران، 2000). این محصول در سراسر کشور به‌صورت دیم و آبی کشت می‌شود. سطح زیر کشت گندم در دیم زارها در طی سال‌های مختلف 8/3 الی 2/4 میلیون هکتار در نوسان بوده که بیش از 75 درصد سطح زیر کشت آن در مناطق سردسیر و معتدل سرد دیم کشور واقع شده است. تلاش برای بالا بردن میزان تولید نیاز به اتخاذ روش‌ها و راهکارهای مناسب دارد که یکی از این راهکارهای اساسی و اصولی می‌تواند اجرای طرح‌های تحقیقاتی به‌نژادی جهت اصلاح و معرفی ارقام پرمحصول و در عین حال مقاوم به تنش‌های محیطی مانند خشکی، سرما و نیز بیماری‌های شایع در منطقه باشد (روستایی، 1378).

1-5- تاریخچه گندم در جهان و ایران

گندم با نام علمی Triticum. Spp یکی از سه غله اصلی جهان محسوب می‌شود. گندم احتمالاً یکی از اولین گیاهانی است که به‌وسیله انسان زراعت شده و به همین دلیل مهم ترین گیاه زراعی به‌شمار می‌آید. زیرا زراعت آن از تمام گیاهان ساده‌تر و تطابق آن در مناطق مختلف که دارای شرایط آب و هوایی متفاوتی می‌باشند امکان‌پذیر است. در سال‌های اخیر به‌دلیل افزایش قیمت سایر فرآورده‌های غذایی و ارزانی نان به‌علت برخورداری از یارانه، سهم نان در جیره غذایی افراد جامعه افزایش یافته، به‌طوری‌که در این سال‌ها به‌طور متوسط 2/46درصد از کل کالری مصرفی یک فرد شهری و 2/59 درصد از کل کالری روزانه یک فرد روستائی از نان تأمین می‌شود.

تلاش برای بالا بردن میزان تولید، نیاز به اتخاذ روش‌ها و راهکارهای مناسب دارد که یکی از این راهکارهای اساسی و اصولی می‌تواند اجرای طرح‌های تحقیقاتی به‌نژادی جهت اصلاح و معرفی ارقام پرمحصول و در عین حال مقاوم به تنش‌های محیطی مانند خشکی و سرما و نیز بیماری‌های شایع در منطقه از جمله سیاهک‌ها و زنگ‌ها باشد. بر اساس اسناد کاوشی، حدود 16 – 10 هزار سال قبل ساکنین کشورهای ایران، ترکیه، عراق و سوریه به کشت گندم مبادرت می‌نموده‌اند (ایران‌نژاد، 1379و رستگار، 1375).

1- 6- سطح زیر کشت و تولید جهانی گندم

سطح زیر کشت گندم در سال 2010 میلادی، 213635000 میلیون هکتار و میزان تولید جهانی گندم 676 میلیون تن گزارش شده است. کشورهای صادر کننده گندم در سطح جهان محدود بوده و هم اکنون بیشترین گندم دنیا به‌وسیله آمریکا و کانادا صادر می‌شود (فائو، 2010). در فاصله بین سال‌های 1900 تا 1950 افزایش تولید گندم به دلیل افزایش سطح زیر کشت بوده، ولی از سال 1950 به بعد بخش عمده افزایش تولید مربوط به افزایش عملکرد در واحد سطح بوده است (میسدیس و همکاران، 1999). در مجموع تولید جهانی گندم از سال 1960 به بعد تقریباً هر 10 سال حدود 100 میلیون تن افزایش داشته است (گالاقر، 1984). بر خلاف تغییرات سطح زیر کشت و میزان تولید کل، عملکرد در واحد سطح روندی افزایشی داشته است (امام، 1382).

1-7- سطح زیر کشت و میزان تولید در ایران

بنا بر آمارهای موجود، در کشور ما در سال 1389 از مجموع اراضی زیر کشت محصولات کشاورزی، 2/7 میلیون هکتار آن به کشت گندم اختصاص داشته که از این میزان 2/4 میلیون هکتار زیر کشت گندم دیم و مابقی زیر کشت گندم آبی بوده است. میزان تولید گندم در سال 1389 نیز 5/13 میلیون تن برآورد شده است. در مجموع بیش از 60 درصد گندم تولیدی کشور از مزارع آبی و کمتر از 40 درصد آن از مزارع دیم به‌دست می‌آید (فائو، 2010).

مقدار سطح زیر کشت گندم دیم در ایران، بین 4 تا 5/4 میلیون هکتار طی سال‌های 67 تا 76 نوسان داشته است. در سال زراعی 76-75 مقدار تولید گندم دیم کشور برابر 9/2 میلیون تن بوده که نسبت به سال زراعی 75-74 کاهشی برابر 5/7 درصد را نشان می‌دهد و در مقایسه با سال زراعی 74-73 حدود 30 درصد کاهش داشته است. نتایج حاصل از بررسی‌ها نشان داده که میزان تولید گندم رابطه مستقیم و معنی‌دار با مقدار بارندگی و توزیع آن دارد. در فاصله بین سال‌های 79 تا 85 این کاهش تولید جبران و افزایشی برابر 40 درصد نسبت به سال‌های قبل نشان داده شد (محمودی، 1386).

1-8- اهمیت اقتصادی گندم

تولید مواد غذایی به‌ویژه گندم رابطه بسیار نزدیکی با قدرت سیاسی و اقتصادی کشورهای جهان دارد. با وجود این افزایش سریع و روزافزون جمعیت و عدم بهره‌گیری از روش‌های بهینه تولید در کشورهای در حال توسعه، وابستگی این کشورها رابیشتر نموده است. به‌طوری‌که امروزه گندم یکی از اقلام وارداتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می‌باشد. در ایران نیز مانند بسیاری از کشورهای جهان، نان گندم مهم‌ترین ماده غذایی روزانه مردم را تشکیل می‌دهد و نقش عمده‌ای در تأمین انرژی و پروتئین مورد نیاز انسان دارد. بر مبنای آمارهای مختلف، متوسط سهم مصرف نان از کل انرژی مورد احتیاج حدود 40 درصد می‌باشد (اسکندری، 1377).

بخشی از توسعه اقتصادی جامعه نوین بستگی به کشاورزی دارد. زیرا انسان به‌طور مستقیم و غیر مستقیم نیازمند محصولات کشاورزی می‌باشد. متوسط عملکرد اغلب گیاهان زراعی هنوز کمتر از عملکرد بالقوه آنهاست. بدیهی است که تولید عملکرد بالفعل تنها با استفاده از ارقام پرمحصول و در شرایط مدیریتی مناسب و محیط فیزیکی و شیمیائی مناسب و مطلوب امکان‌پذیر است (فرساد، 1370).

1-9- گیاه‌شناسی گندم

گندم با نام علمی Triticum spp، گیاهی است استراتژیک و یکی از مهم‌ترین گیاهان زراعی که 10 تا 15 هزار سال قبل از میلاد حضرت مسیح (ع) در آسیا وجود داشته و مبداء اولیه آن را آسیای غربی (سوریه، فلسطین، مصر، ایران و هند و افغانستان و ...) می‌دانند. گیاهی است از گروه غلات سردسیری، تک لپه، نورپسند، علفی، یک‌ساله، پائیزه یا بهاره، دارای ریشه افشان، ساقه بند بند و توخالی، گره‌ها توپر و مغزدار، برگ‌ها دراز و کشیده و بدون دمبرگ که به‌صورت متناوب در دو ردیف به ساقه اتصال دارند. در قسمت میانی برگ در محل اتصال غلاف به ساقه، زبانک و در طرفین غلاف در محل زبانک زائده‌های کوچکی بنام گوشوارک وجود دارد و طوقه دارای بافت‌های مریستمی که ریشه و برگ‌ها را تولید می‌کند و مهم‌ترین قسمت برای غلات پائیزه است، گل‌آذین سنبله و خودگشن (گل دارای سه پرچم، دو کلاله و یک تخمدان) و درصد کمی حداکثر 4 درصد دگر‌گشنی داشته و میوه آن فندقه و از تیره غلات Gramineae وجنس Triticum و دارای گونه‌های بسیار زیادی بوده از جمله گندم نان T.aestivum دارای سه نوع 14، 28 و 42 کروموزوم و بیشتر گندم‌های زراعی از نوع هگزاپلوئید و تتراپلوئید بوده و ارقام مختلف گندم در عملکرد، خاصیت نانوایی، مقاومت به آفات و بیماری‌ها، مقاومت به خشکی، مقاومت به شوری، داشتن یا نداشتن ریشک و غیره متفاوت می‌باشند. رنگ دانه در ارقام مختلف از سفید مایل به زرد، زرد و تا قرمز تغییر کرده و بزرگترین تولید کنندگان فعلی، اتحادیه اروپا، چین، هند، آمریکا و ... می‌باشند (امام، 1382. گالاقر، 1984).

1-10- اقلیم مناسب

گندم با شرایط مختلف آب و هوائی از جمله آب و هوای گرم و مرطوب، گرم و خشک، معتدل و سرد سازگار و از نزدیک خط استوا تا حدود 60 درجه عرض شمالی و 40 درجه جنوبی رشد نموده و در برابر گرما، سرما، مقاومت نسبی از خود نشان داده و باران کافی در مراحل اولیه رشد و هوای گرم و خشک در آخر مرحله رشد سبب افزایش پروتئین دانه و سرما، خشکی و گرمای شدید و هوای گرم و آفتابی سبب کاهش پروتئین دانه می‌شود و در مناطق خشک دارای سرعت دوره رشد بیشتری است و در مناطق ابری و مرطوب به خوبی رشد نکرده و در هوای معتدل و خنک در طول رشد و هوای گرم و خشک طی رسیدن دانه بهترین شرایط برای گندم است (توکلی، 1379).

1-11- میزان حرارت و رطوبت مورد نیاز رشد

حداقل درجه حرارت جهت جوانه‌زنی بذر 2 تا 5 درجه سانتی‌گراد و در 10 تا 20 درجه سانتی‌گراد بهتر جوانه زده و در نژادهای پائیزه در ابتدای رشد هرگاه درجه حرارت محیط به حدود 4- تا 5- درجه سانتی‌گراد کاهش یابد رشد متوقف شده و در مراحل بعدی رشد، حد متوسط تحمل در برابر سرما از 10- تا 17- درجه را تحمل می‌نماید. نژادهای پائیزه، در مناطق سرد تا 35- درجه سانتی‌گراد و در مناطق گرم 50 تا 55 درجه سانتی‌گراد گرما را به‌خوبی تحمل و طی رشد، گندم‌های پائیزه 2300 کالری حرارت (کاشت تا جوانه زنی 120 تا 150 ، جوانه‌زنی تا پنجه 500، پنجه‌زنی تا گلدهی 850، گل دادن تا رسیدن دانه 800 کالری حرارت نیاز دارد ) و گندم‌های بهاره به کمتر از 1265 تا 1550 کالری نیازمند است. به‌طور کلی تا 30- درجه سانتی‌گراد مقاومت گندم به سرما در اوایل رشد کمتر و با پوشش برف ها 16- درجه سانتی گراد و بدون پوشش برف تا 50 درجه سانتی گراد را تحمل می‌کند و رطوبت مناسب برای تولید جوانه از بذر گندم 50 تا 65 درصد و حداقل آن 25 درصد می‌باشد (تاج‌بخش، 1372).

1-12- طول دوره رشد و نمو

طول دوره رشد گندم با توجه به نوع رقم متغیر است و بین 210- 235 روز متغیر است (امام، 1382).

1-13 - زمان کاشت

کشت پائیزه: در مناطق سرد اوایل تا اواخر مهرماه، نواحی معتدل اواسط آبان‌ماه تا اواسط آذرماه، نواحی گرم اوایل مهرماه تا اواخر آبان‌ماه و در کشت بهاره از نیمه اول اسفندماه تا نیمه اول فروردین‌ماه کاشت انجام می‌شود. دیر کاشتن گندم باعث شده ریشه به عمق 10 سانتی‌متری در زمستان نرسیده و در بهار شروع به رشد نموده و در نهایت عملکرد آن کاهش یابد (برنگل، 1989. کافی و همکاران، 1379).

1-14- تناوب زراعی

بهتر است کاشت گندم بعد از گیاهان وجینی یا جالیزی قرار گیرد مانند سیب زمینی، چغندرقند، ذرت، حبوبات، سبزیجات و نباتات روغنی و همچنین بعد از علوفه یا پس از آیش مانند (سال اول چغندرقند، ذرت، سیب زمینی و سایر گیاهان وجینی مناسب با آب و هوای منطقه) سال دوم گندم سال سوم آیش(امام، 1382).

1-15- ارقام مناسب کاشت

ارقام استفاده شده در مناطق معتدل مانند اصفهان مانند رقم های قدس، روشن، بک کراس روشن، مهدوی، الموت، الوند، نیک‌نژاد، کویر، سرخه، برکت، لاین 18 - 73 M، شیراز (10 – 75M ) پیشتاز (7 – 75M ) ، مرودشت ، چمران، متحمل ترین ارقام به خشکی 7 - 75M و 18 - 730M ، بک کراس روشن، رقم‌های متحمل به شوری مانند روشن، 10 - 75M و کویر، ارقام بومی و سایر ارقامی که در کشور کشت می‌شود شامل آذر، خلیج، دستجری، دیهیم، ریحانی، زرندی، سرداری، شاه‌پسند، ارقام مکزیکی، بزوستایای روسی، شعله، آکوا، تابان، شاهی، کلار، عدل و غیره. استفاده از ارقام دیم در ایران مانند آذر، بیستون، رشید، سبلان، سرداری و سیاه‌ریشک مرسوم است (نکوئی، 1382).

1-16- وزن هزار دانه

وزن هزاردانه گندم بسته به عوامل مختلف از جمله رقم، شرایط اقلیمی و حاصلخیزی خاک و غیره 15 تا 52 گرم می‌باشد (مامقانی و همکاران، 1382).

1-17- میزان بذر مورد نیاز در هکتار

در کشت ماشینی با ردیفکار غلات 110 تا 140 کیلوگرم در هکتار و با خطی کار 120 تا 200 کیلوگرم در هکتار و در کشت دستپاش 200 تا 250 کیلوگرم در هکتار بذر مصرف می‌گردد. در صورت عدم آماده بودن بستر بذر (از نظر وجود کلوخه)، بذر نا‌سالم، قوه نامیه پائین و کاشت دیر هنگام، میزان بذر افزایش می‌یابد (امام، 1382).

1-18- بوجاری و ضد عفونی بذر

بوجاری بذر ضروری بوده و در بوجاری، بذوری که با خاک، سنگ، کاه و کلش، پوکی، شکستگی بذر و بذر آفت زده (سن) و دارای بیماری (سیاهک و نمانده ) آلوده باشند، پاک و خالص شده و جهت جلوگیری از بیماریهای قارچی مخصوصا سیاهک گندم، بذور را با قارچ‌کش‌های کاربوکسین‌تیرام، مانکوزب، ویتاواکس، ویتاواکس تیرام، زینب، مانب، سومی ایت، بنومیل، کاراتان، تیوفامین 80%، کارباندازول، دیوندند، راکسیل، رئال، باویستین، باتیان، تیابندازول، تریتیزان و سرزان، به نسبت 5/0 تا 2 کیلوگرم سم در هزار کیلوگرم بذر قبل از کاشت ضد‌عفونی می‌نمایند و سموم کاربوکسین‌تیرام، کاربندازیم، تیوفامین 80% ، سرکوبیم ام 70% جهت سیاهک آشکار استفاده می‌شود (تاج‌بخش، 1382).

1-19- خصوصیات ریشه

گندم دارای ریشه‌های افشان شامل دو نوع ریشه با حجم زیاد و سطحی است. ریشه های نخستین یا بذری به تعداد 3 تا 5 عدد که بعد از جوانه زدن بذر بوجود آمده و به عمق 10 سانتی‌متری خاک رسیده و عمق نفوذ آنها کمتر از ریشه‌های تاجی می‌باشد. این ریشه‌ها از بین نرفته و به‌صورت ضعیف هستند و در بهار 10 تا 12 ریشه از آنها بوجود می‌آید و ریشه‌های تاجی بعداً ریشه‌های دائمی را بوجود می‌آورند که این ریشه‌ها از محل گره‌های گیاه خارج شده و عمق ریشه‌ها در گندم 20 تا 30 سانتی‌متر در گندم پائیزه بیشتر از بهاره و در شرایط استثنایی تا 2 متر در خاک نفوذ می‌نمایند که بیشترین رشد در طول زمستان بوه که در حدود دو سوم رشد خود را بدست می آورند و حساس‌ترین قسمت گندم به سرما (طوقه یا یقه) آن می‌باشد (سافر، 1994).

1-20- ارتفاع گیاه

ارتفاع گندم بطور متوسط با توجه به رقم 60 تا 110 سانتی‌متر متغیر است (استوی، 1988).

1-21- خاک مناسب

کشت گندم در هر خاکی امکان‌پذیر است مشروط بر اینکه خاک شور و باتلاقی و زیاد نرم و پودر شده نباشد و خاک‌های شنی هوموسی، رسی هوموسی، شنی رسی هوموسی، شنی رسی هوموسی آهکی، مناسب است ولی بهترین خاک، لیمونی رسی و لیمونی شنی و یا خاک‌های رسی و سیلیسی با عمق کافی و مواد غذائی کافی (هوموس) که باعث افزایش پروتئین دانه می‌شوند. خاک‌های شنی و خاک‌های غیرقابل نفوذ و خاک‌های زه‌دار و مرطوب سبب کاهش پروتئین دانه می شود و pH مناسب 6 تا 5/7 میباشد و در صورت وجود خاک‌های آهکی، در زمستان در مناطق سرد و معتدل خطر یخبندان وجود داشته و در مناطق خشک از خاک‌های رسی و مناطق پرباران خاک‌های شنی جهت کشت می‌توان استفاده نمود (مارتین و همکاران، 1996).

1-22- تهیه و آماده کردن زمین، فاصله ردیف‌های کاشت و فاصلة بوته‌ها روی ردیف

در روش مکانیزه می‌توان ابتدا زمین را آبیاری نموده سپس کود حیوانی داده و به عمق 12 تا 18 سانتی‌متر شخم زده و مرزکشی، کرت بندی، ایجاد جوی‌های آبیاری بعد از بذرپاشی، ماله‌کشی جهت تسطیح و زیرک خاک کردن بذر انجام می‌شود و یا در پائیز شخم عمق توسط زیرشکن زده و کودهای دامی و فسفره و پتاسه می‌دهیم و در بهار شخم متوسط یا سطحی منیزیم سپس دیسک، دندانه، ماله و پس از سبز شدن علف‌های هرز و قبل از گلدهی آنها دیسک زده و شخم و دیسک در خلاف جهت و عمود بر شیب زده و در روش مکانیزه (هیرم‌کاری) ابتدا آبیاری انجام می‌شود سپس شخم به عمق 12 تا 18 سانتی‌متر حداکثر 20 تا 22 سانتی متر زده و پخش کود شیمیائی، دیسک زدن، هرس یا دندانه، تسطیح، بذر پاشی، ایجاد فارو، ایجاد نهرهای اصلی و فرعی، تپه‌بندی جوی‌ها انجام می‌شود. در روش مکانیزه طول قطعه 110 تا 150 متر (با شیب 5/0 تا 1 در هزار) در نظر گرفته می‌شود و حداقل طول قطعه 75 متر می‌باشد. در زراعت دستی (کرتی) طول کرت‌ها 8 تا 40 متر و عرض 3 تا 5 متر و حداکثر 8 تا 10 متر انتخاب می‌گردد(سافر، 1994).

1-23- نیازهای غذایی گندم

بذر گندم پس از آن‌که در خاک مناسب کاشته شد و جوانه تولید نمود، برای آن‌که زندگی گیاهی خود را با رشد و نمو کامل ادامه دهد و محصول خوب تولید نماید لازم است شرایط تغذیه آن کاملاً مناسب و مساعد باشد. به‌طورکلی هدف هر زارع تولید محصولی است که از نظر کمیت و کیفیت خوب و رضایت‌بخش باشد و زمانی می‌توان محصول خوب و کافی تولید نمود که شرایط زیست و تغذیه نبات مناسب باشد (فرساد، 1370). اثرات عناصر اصلی عمده مورد نیاز گندم در زیر شرح داده می شود.

1-24- اثر ازت در گندم

ازت موجب شادابی و ایجاد رنگ سبز طبیعی و نمو سزیع نبات و ازدیاد ساقه و برگ‌ها و افزایش مقدار محصول و درصد پروتئین می‌شود. مقدار مصرف کود ازته بستگی به مقدار آب، رقم، بافت خاک، بارندگی و سایر عوامل دارد. بهتر است کود ازته را در دو یا سه نوبت به گندم داد زیرا احتیاج گندم در مرحله پنجه‌زنی، ساقه‌دهی و تشکیل گل‌آذین به کود ازته بیشتر از سایر مراحل رشد می‌باشد (سافر، 1994).

1-25- اثر فسفر در گندم

وجود این ماده سبب ازدیاد رشد و تولید ریشه‌های قوی و استحکام نبات در دوره زندگی و افزایش کیفیت دانه شده، همچنین مقدار مقاومت گیاه را در برابر خشکی افزایش داده و سرانجام گیاه زودرس می‌گردد. گیاهک گندم در مراحل اولیه رشد فسفر را جذب می نماید. فسفر به قسمتهای فوقانی هدایت شده و در برگ ها و ساقه ها میزان آن افزایش می یابد. جذب فسفر تا مرحله رسیدن شیری ادامه داشته و در مرحله خمیری پایان می یابد (حق‌پرست و همکاران، 1379. لرستون، 1987).

1-26- اثر پتاس در گندم

پتاس مقاومت گندم را در مقابل بیماری‌های نباتی و آفات افزایش داده و موجب زیاد شدن مواد قندی و نشاسته‌ای، همچنین بزرگی دانه‌ها و افزایش کیفیت دانه‌ها خواهد شد. کمبود پتاسیم سبب می گردد مقاومت گیاه در مقابل آفات و بیماری ها کاهش یابد و دانه ها لاغر و چروکیده گردند. نوک و حاشیه برگ های جوان نیز کلروز شده و سپس به رنگ قهوه ای درمی آیند (توکلی، 1379. کرامی، 1991).

1-27- ویژگی‌های گندم سیاه‌ریشک

گندم سیاه‌ریشک از بین گندم‌های دوروم زمستانه که از کشور مجارستان معرفی شده بودند (ابرهارتس، 1997) انتخاب و در سال زراعی 1372 به مواد آزمایشی کرج وارد شد. به‌منظور انجام مطالعات بیشتر، در سال 1373 این رقم به مرکز تحقیقات ارومیه راه یافت. این رقم با میانگین عملکرد 311/6 تن در هکتار در مقایسه با دیگر ژنوتیپ‌های مورد مطالعه، برتر بوده و از نظر آلودگی به بیماری‌های شایع از جمله زنگ‌های زرد و قهوه‌ای و سیاهک‌ها مقاوم می‌باشد. این رقم در سال 1376 نام‌گذاری شد (سعید،1385).

1-28- مشخصات زراعی

گندم سیاه ریشک دارای تیپ رشد زمستانه بوده و ارتفاع آن بین 95 تا 105 سانتیمتر متغیر می‌باشد. مقاوم به ریزش دانه و خوابیدگی و رنگ دانه‌های آن زرد متمایل به قهوه‌ای از دیگر مشخصات زراعی آن محسوب می‌شود. وزن هزاردانه آن بین 39 تا 43 گرم متغیر می‌باشد. درصد پروتئین و گلوتن گندم دوروم به ترتیب 8/14 و 41 درصد گزارش شده است. درصد سمولینا در این رقم 58 درصد و از کیفیت مناسب برای تهیه ماکارونی برخوردار می‌باشد. ریشک سیاه، پنجه‌دهی زیاد، نسبتا پا بلند، مقاوم به سرمازدگی، مناسب کاشت در مناطق گرم تا متعدل، بسیار مقاوم به کم آبی، مقاوم به شوری،تحمل نسبی به بیماری هلمنتسپوریوم و نیمه حساس به سفیدک سطحی، نیاز کودی کم، بسیارزودروس و قابل کشت در تاریخ‌های تأخیری تا بسیار تأخیری، قدرت رشد مجدد پس از سرچر وقصیل، مناسب اراضی آبی و دیم، حساس به ریزش دانه و خوابیدگی بوته و دارای پتانسیلتولید 3 تا 5 تن در هکتار می‌باشد (محمودی، 1379).

1-29- مقاومت به بیماری‌ها

مطالعات انجام شده به‌منظور ارزیابی واکنش رقم مذکور نسبت به دو بیماری زنگ زرد و قهوه‌ای گندم در مرکز تحقیقات ارومیه برای مدت سه سال نشان دادکه این رقم از مقاومت مطلوبی نسبت به دو بیماری یاد شده برخوردار بوده و تحمل به سیاهک ناقص نیز از جمله ویژگی‌های گندم سیاه‌ریشک می‌باشد (سعیدی، 1385).

1-30- میزان مصرف بذر

بسته به نوع خاک، نحوه تهیه بستر بذر، تاریخ کاشت و سایر عوامل متغیر بوده و بر اساس عوامل یاد شده میزان بذر 180 تا 200 کیلوگرم در هکتار برای کشت با ردیف‌ کار توصیه شده است (مختاری، 1381).

1-31- میزان مصرف کودهای شیمیایی

میزان مصرف کودهای شیمیایی بسته به نوع خاک، زراعت قبلی، میزان حاصلخیزی و سایر عوامل متفاوت می‌باشد. از آنجائی‌که این رقم نسبت به ورس مقاوم می‌باشد، لذا واجد خاصیت کودپذیری می‌باشد. مصرف کود به‌منظور حصول حداکثر پتانسیل باید بر اساس نظریه آزمایشگاه‌های خاک‌شناسی انجام پذیرد. اما به‌عنوان یک توصیه عمومی، مصرف 200 کیلوگرم کود اوره به صورت پایه و سرک و 150 کیلوگرم در هکتار کود فسفات آمونیوم به‌صورت پایه توصیه می‌شود (سعیدی، 1385).

1-32- اهداف اجرائی این پژوهش

اهداف این پژوهش عبارت است از بررسی اثر تراکم بذر و تعیین بهترین تراکم کاشت و سطح مصرف بهینه کود فسفر برای دستیابی به حداکثر عملکرد دانه در گندم دیم رقم سیاه‌ریشک

1- اثر تراکم بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم رقم سیاه ریشک

2- تعیین اثر سطوح مختلف کود فسفره بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم رقم سیاه ریشک

3- بررسی اثرات مقدار تراکم بذر و سطوح مختلف کود فسفره بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم رقم سیاه ریشک

دریافت فایل

تاریخچه
انرژی از خورشید
انرژی خورشیدی
تاریخچه
کاربردهای انرژی خورشید
انرژی فتوولتائیک
استفاده از انرژی حرارتی خورشید
کاربردهای نیروگاهی
کاربردهای غیر نیروگاهی