دانلود فایل

بزرگترین مرجع دانلود فایل

دانلود فایل

بزرگترین مرجع دانلود فایل

پیشنهاد الگوی آرایش رسانه ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در فضای نوین رسانه ای جهان93

پیشنهاد الگوی آرایش رسانه ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در فضای نوین رسانه ای جهان93

پیشنهاد الگوی آرایش رسانه ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران در فضای نوین رسانه ای جهان93

چکیده:

«آرایش رسانه‌ای کارآمد» الزام اصلی مأموریت صداوسیماست که «مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه» می­باشد، لذا ضرورتاً باید الگویی برای تنظیم آرایش رسانه­ای تدوین گردد تا با برتافتن آن الگو، صداوسیما مأموریت خود را محقق و در مواجهه با امپریالیسم رسانه­ای دشمن، بر تهدیدات آن نیز فایق آید. بر این ‌اساس پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که، الگوی آرایش رسانه­ای صداوسیمای جمهوری اسلامی، چگونه باید باشد؟ که در کنار این مسئله، به بررسی شرایط نوین فضای رسانه‌ای جهان برای انطباق با شرایط جدید و همچنین، آشنایی با حوزه­ها و جوانب آرایش رسانه­ای نیز می‌پردازد. برای پاسخ به این پرسش، تحقیق حاضر به‌صورت کیفی انجام شد و گردآوری داده‌ها نیز به روش مصاحبه عمیق با 15 کارشناسان خبره از اساتید علوم ارتباطات و مدیریت رسانه، سینما، علوم نظامی، علوم سیاسی و دانش مدیریت استراتژیک انجام گرفت که پس از استخراج و کدگذاری داده‌ها به‌صورت گام‌به‌گام و مرحله‌به‌مرحله از مصاحبه‌ها، به کدگذاری باز، محوری و گزینشی، مقوله‌بندی پرداخته شد. با به اشباع رسیدن مقولات و اتصال و پیوند مقولات اصلی، طرح نظری بزرگ‌تری شکل گرفت و یافته‌ها به‌آرامی شکل نظریه بر خود پذیرفت. از این طریق تدوین الگوی موردنظر مورد مداقه قرار گرفت.

طراحی الگوی موردنظر که به‌صورت ترکیبی بر مبنای طرح‌ریزی در دانش مدیریت استراتژیک و برنامه‌ریزی در مدیریت عمومی شکل گرفته، پس از تعریف و تبیین مفهوم «آرایش رسانه‌ای» به الگوی گام‌به‌گام برای طراحی آرایش رسانه‌ای رسید که شامل 14 گام‌ اصلی است که شامل موارد زیر می‌باشد: پیش‌گام. تنظیم عقبه آرایش رسانه‌ای 1.تعیین رویکردهای طراحی 2. تفکیک پارادایم 3. ‌تنظیم اصول و قواعد طراحی آرایش 4. تعیین نوع آرایش رسانه‌ای آفندی، تهاجمی، متقارن و نامتقارن، 5. شناخت وضع موجود و استعداد نیروی خودی و غیر 6. ترسیم وضع مطلوب و برآورد وضعیت از فضای نوین رسانه‌ای 7. تعیین حوزه نفوذ و کانون تمرکز تمدنی و اولویت‌ها و نیازسنجی جامعه و نظام 8. تنظیم حوزه‌های آرایش رسانه‌ای و قالب‌ها و گونه‌های رسانه‌ای 9. سازمان‌دهی، نهادسازی و تنظیم زنجیره تأمین 10. تبیین اهداف،‌ مأموریت و چشم‌انداز کل و جزء 11. تأمین منابع انسانی و امکانات 12. هدایت و رهبری 13. انتشار کیفی و کمی پیام 14. نظارت و ارزیابی، آسیب‌شناسی مجدد، بازطراحی و به‌روزرسانی.

 کلیدواژه‌ها:

آرایش رسانه­ای، رقابت در سپهر رسانه‌ای، قدرت نرم، دیپلماسی عمومی، مدیریت استراتژیک رسانه، صداوسیما، ادغام رسانه­ای، همگرایی رسانه­ای، آرایش رسانه­ای متقارن و نامتقارن

فهرست

 فصل اول:کلیات.. 1

1-1. مقدمه.. 2

2-1. بیان مسئله.. 2

3-1. ضرورت و اهمیت تحقیق:.. 4

4-1. اهداف تحقیق.. 6

5-1. سؤالات تحقیق.. 6

6-1. فرضیه‌ها.. 7

7-1. تعریف مفاهیم.. 7

فصل دوم: مبانی نظری.. 12

1-2 مقدمه.. 13

2-2 بررسی تحقیقات پیشین.. 13

1-2-2 تحقیقات داخلی.. 13

1-2-2 تحقیقات خارجی.. 18

3-2 نظریات مربوط به تحقیق.. 21

1-3-2 مدیریت استراتژیک، ‌مدیریت عمومی و مدیریت رسانه.. 22

1-1-3-2 رویکردهای مدیریت رسانه.. 23

2-1-3-2 ضرورت توجه توأمان به سه منظر و گفتمان حاکم بر مدیریت استراتژیک رسانه.. 24

2-3-2 جنگ نرم.. 25

1-2-3-2 جنگ نرم در فضای سایبر.. 27

3-3-2 رقابت و یا جنگ رسانه‌ای، در سپهر رسانه‌ای جهان.. 29

4-3-2 دیپلماسی عمومی و ارتباطات استراتژیک.. 32

5-3-2 دیپلماسی رسانه‌ای.. 38

1-5-3-2 تبدیل اطلاعات سری به اطلاعات آشکار.. 39

2-5-3-2 رسانه‌ها؛ نهادهای خصوصی دیپلماتیک.. 40

3-5-3-2 دیپلماسی رسانه‌ای؛ عرصه دیپلماسی افکار عمومی.. 41

4-5-3-2 رسانه‌ها؛ حلقه اتصال دولت‌ها به افکار عمومی جهانی.. 42

6-3-2 رسانه پدیده‌ای انسان‌واره.. 43

7-3-2 فضای نوین رسانه‌ای جهان.. 48

1-7-3-2 سیر تطور رسانه و مخاطب و جامعه.. 49

2-7-3-2 جامعه اطلاعاتی :.. 64

3-7-3-2 جامعه دانشی.. 71

4-7-3-2 جامعه مجازی.. 74

5-7-3-2 جامعه الحاقی.. 82

6-7-3-2 جمع‌بندی بخش «فضای نوین رسانه‌ای جهان».. 87

فصل سوم:روش تحقیق.. 88

1-3. مقدمه.. 89

2-3. شیوه تحقیق.. 89

3-3. روش گردآوری اطلاعات.. 91

1-3-3 مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای.. 91

2-3-3 مصاحبه عمیق.. 92

3-3-3 روش گراندد تئوری.. 93

4-3. جامعه آماری یا جامعه مورد بررسی.. 96

5-3. روش نمونه‌گیری و محاسبه حجم نمونه.. 97

6-3. روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات.. 98

7-3. اعتبار و پایایی تحقیق.. 102

فصل چهارم: یافته‌های تحقیق.. 104

1-4. مقدمه.. 105

2-4. ابعاد آرایش رسانه‌ای.. 105

3-4. مفهوم،‌ معنا و تعریف آرایش رسانه‌ای.. 108

4-4. پیش‌نیاز آرایش رسانه‌ای.. 112

5-4. برنامه‌ریزی در آرایش رسانه‌ای.. 114

1-5-4. تعیین رویکردهای طراحی در برنامه‌ریزی.. 115

2-5-4 تبیین وضع موجود در برنامه‌ریزی.. 118

3-5-4 ترسیم وضع مطلوب و شناخت آینده و فضای نوین رسانه‌ای جهان در برنامه‌ریزی.. 128

4-5-4 . طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی.. 135

1-4-5-4. طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام اول،‌ ‌تنظیم اصول و قواعد طراحی آرایش.. 135

2-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام دوم، تعیین نوع آرایش رسانه‌ای 147

3-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام سوم، تفکیک پارادایم.. 149

4-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام چهارم، تعیین حوزه نفوذ تمدنی 151

5-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام پنجم، نیازسنجی.. 152

6-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام ششم، تنظیم حوزه‌های آرایش رسانه‌ای.. 153

7-4-5-4 طراحی آرایش رسانه‌ای در برنامه‌ریزی- گام هفتم، تبیین اهداف،‌ مأموریت و چشم‌انداز و انتشار‌156

6-4. سازمان‌دهی در آرایش رسانه‌ای.. 160

7-4. منابع انسانی و تأمین امکانات در آرایش رسانه‌ای.. 163

8-4. هدایت و رهبری در آرایش رسانه‌ای.. 166

9-4. نظارت و کنترل در آرایش رسانه‌ای.. 167

فصل پنجم:بحث و نتیجه‌گیری.. 170

1-5. مقدمه.. 171

2-5. خلاصه تحقیق.. 171

3-5. خلاصه یافته‌ها.. 172

4-5. نتیجه‌گیری.. 178

5-5 محدودیت‌های تحقیق.. 183

6-5. پیشنهادهای برخاسته از تحقیق.. 183

7-5. پیشنهادهایی به سایر محققین.. 185

پیوست ۱:‌ متن مصاحبه‌ها.. 186

مصاحبه‌های عمیق و کدگذاری‌های باز مصاحبه‌ها.. 187

فهرست منابع و مآخذ.. 244

 فهرست تصاویر، نمودارها و جداول:

 تصویر ۱-2 محدوده‌های اطلاعات.. 28

تصویر ۲-۲ ارتباطات استراتژیک از منظر بنیاد رند.. 36

تصویر 3-2 سیر تطور جامعه.. 49

تصویر 4-2 سیر تطور جامعه.. 49

تصویر 5-2 سیر تطور وب.. 51

تصویر 6-2 سیر تطور وب.. 53

تصویر 7-2 دروازه ادغام.. 54

تصویر 8-2 چشم‌انداز بسط وب.. 55

تصویر 9- 2 چشم‌انداز بسط وب.. 56

تصویر 10-2 آینده سرگرمی.. 58

تصویر 11-2 آینده سرگرمی.. 60

تصویر 12-2 نقشه ترند یونیورس 2012. 63

تصویر 13-2 بستر مفهومی جامعه اطلاعاتی.. 66

تصویر 14-2 دامنه شهر الکترونیک.. 69

تصویر 15-2 ارکان شهر الکترونیک.. 70

تصویر 16-2 ریشه‌یابی شهر الکترونیک.. 71

تصویر 17-2 سیر تطور جامعه.. 72

جدول 1-3 فهرست مصاحبه‌های عمیق.. 93

تصویر 2-3 جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها به صورت زیگزاگ.. 97

جدول 3-3 نمونه‌ای از کدگذاری.. 101

تصویر 4-3 نمونه‌ای از یک ایدئوگرام مصاحبه عمیق.. 102

تصویر 1-4 چارچوب‌های آرایش رسانه‌ای.. 106

تصویر 2-4 الگوی مدیریت عمومی رسانه.. 107

تصویر 3-4 عقبه آرایش رسانه‌ای.. 114

تصویر 4-4 برنامه‌ریزی در آرایش رسانه‌ای.. 115

تصویر 5-4 برنامه‌ریزی- رویکردهای طراحی.. 117

تصویر 6-4 برنامه‌ریزی- شناخت وضع موجود.. 118

تصویر 7-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- شناخت توان رسانه‌ای.. 121

تصویر 8-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- شناخت سازمان و برنامه.. 122

تصویر 9-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- ضعف‌شناسی- آسیب‌شناسی.. 123

تصویر 10-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود- ضعف‌شناسی- شناخت مخاطبان رسانه‌های خودی.. 126

تصویر 11-4 برنامه ریزی- شناخت وضع موجود.. 127

تصویر 12-4 برنامه ریزی- ترسیم وضع مطلوب و فضای نوین رسانه‌ای جهان 131

تصویر 13-4 برنامه ریزی- ترسیم وضع مطلوب و فضای نوین رسانه‌ای جهان 134

تصویر 14-4 برنامه ریزی.. 135

تصویر 15-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی 135

تصویر 16-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- رسانه.. 138

تصویر 17-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- مدیریت.. 139

تصویر 18-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- پیام.. 144

تصویر 19-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تنظیم اصول و قواعد طراحی- مخاطب.. 147

تصویر 20-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- نوع آرایش.. 149

تصویر 21-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تفکیک پارادایم.. 150

تصویر 22-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- تعیین حوزه تمدنی.. 151

تصویر 23-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- نیازسنجی.. 152

تصویر 24-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- حوزه‌های آرایش رسانه‌ای 156

تصویر 25-4 برنامه‌ریزی- طراحی آرایش رسانه‌ای- اهداف و مأموریت و چشم‌انداز 159

تصویر 26-4 الگوی مدیریت عمومی رسانه.. 160

تصویر 27-4 سازمان‌دهی.. 163

تصویر 28-4 منابع انسانی و امکانات.. 166

تصویر 29-4 رهبری و هدایت.. 167

تصویر 30-4 نظارت و کنترل.. 169

تصویر 1-5 الگوی طراحی آرایش رسانه‌ای.. 181

 فصل اول:کلیات

1-1. مقدمه

 در فصل پیش رو، که تحت عنوان کلیات است؛ در بدو امر، به بیان مسئله پرداخته‌شده و سعی نگارنده بر آن بوده تا بیش از هر چیز، چیستی و مسئله‌ی تحقیق را به‌وضوح تبیین نماید. در ادامه ضرورت و اهمیت تحقیق حاضر مورد مداقه­ قرارگرفته، تا آن­که، فوایدِ انجام و مضراتِ عدم انجام آن، احراز گردد. سپس اهداف و پرسش­های اصلی و فرعی تحقیق بیان گردیده و درنهایت مفاهیم اصلی پژوهش تعریف شده­اند. بر این اساس، در فصل حاضر پایه­های لازم برای شروع تحقیق و مقدمات ورود به فصول بعدی تبیین گردیده است؛ تا آنکه پژوهش به‌درستی بر پی­های خود شکل بگیرد.

2-1. بیان مسئله

در جهانی زندگی می­کنیم که حوزه­ی رسانه و مدیریت آن، به دلیل شتاب روزافزون توسعه تکنولوژی، تحولات مخاطب و ذائقه­ی آن‌ها و طیف­های گسترده و متکثر مخاطبان، رقابت تنگاتنگ با سایر رسانه­ها، گستردگی و تنوع موضوعات مربوط به رسانه و ... با تغییر و تحولات پرشتاب روبروست و صداوسیما ناگزیر از آن است که برای بقای خویش، حرکت خود را با تحولات گوناگون منطبق نماید.

از سویی دیگر استکبار جهانی، در استمرار سلطه و استعمار خویش، از مراحل استعمار کهن و استعمار نوین عبور نموده و اکنون به وضعیت استعمار جدیدی که آن را «استعمار فرانو» می­نامند، رسیده است. این استعمار، نه به‌واسطه‌ی قدرت سخت، بلکه با اعمال قدرت نرم، محقق می­شود که با عناوینی چون، تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، ناتوی فرهنگی و درنهایت، جنگ نرم شناخته می­شود. جمهوری اسلامی ایران نیز در مبارزه و مقاومت خویش در برابر سپاه باطل، در تقابل و مواجهه با جبهه نرم دشمن قرار دارد و رسانه­ی ملی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر قدرت نرم جمهوری اسلامی، در مقابل صف رسانه­ای استکبار جهانی که گاهی از آن به «امپریالیسم رسانه­ای» تعبیر می­شود؛ ایستاده است.

همچنین، صداوسیما به‌موازات مبارزه با امپریالیسم رسانه­ای و جریان رسانه­ای نظام سلطه، مأموریت مدیریت افکار عمومی جامعه و هدایت فرهنگ را بر عهده دارد و بیش از همه، «تلویزیون» به‌عنوان رسانه­ای تأثیرگذار و پرمخاطب، جایگاه رفیعی در مهندسی ­فرهنگی کشور و عرصه­سازی دارد.

از طرفی، مقام معظم رهبری نیز در فرمایشات خود در حوزه­ی آرایش رسانه­ای صداوسیما می­فرمایند:

« امروز آرایش رسانه‏ای و فرهنگی که در مقابل جمهوری اسلامی قرار دارد، بسیار آرایش پیچیده، متنوع، متکثر، کارآمد و فنى و پیشرفته است. صداوسیما یک‌تنه در مقابل این آرایش عظیم ایستاده است.» (خامنه‌ای, 1383)

ایشان ضمن تأکید بر مأموریت صداوسیما و تبیین ابعاد آن، الزاماتی را برای نیل به این مأموریت تعریف می­کنند و می­فرمایند:

«الزام مأموریت محورى رسانه ملی، داشتن آرایش رسانه‌اىِ کارآمد در عرصه‌ى استانى و ملى و بین‌المللى است؛ ... در این‌جا آرایش ما ضعیف است... این آرایش باید کارآمد باشد؛ داراى قدرت انعطاف براى انطباق با شرایط گوناگون و پیش‌بینى نشده باشد؛ در برخورد با مسائل گوناگون، توانایى، سرعت و چالاکى داشته باشد؛ بتواند موضع خودش را اتخاذ کند و کارساز باشد. » (خامنه‌ای, بیانات در دیدار مسولین صدا و سیما, 1383)

از سویی دیگر، رقابت تنگاتنگ رسانه­های متنوع و متکثر، به‌موازات شتاب روزافزون تکنولوژی و تغییر ذائقه­ی مخاطبان و تحولات پرشتاب، شرایطی را رقم زده­ است که موجب ایجاد محیطی پویا در عرصه­ی رسانه شده و لحظه‌به‌لحظه، این عرصه در حال دگردیسی و تطور است. در بالا تأکید شد که، آرایش رسانه­ای کارآمد، در گرو انعطاف­پذیری و انطباق با شرایط جدید است. چراکه بقای هر رسانه­ای (یا هر پدیده­ای­ دیگر) در گرو توانایی انطباق با شرایط جدید است و در غیر این صورت محکوم به زوال و فناست.

برای انطباق با شرایط جدید که لازمه­ی داشتن آرایش رسانه­ای کارآمد است، می­بایست به‌طور مستمر، شرایط محیط زیست رسانه­ای را سنجید و مسیر خود را در کشاکش آن، جستجو کرد.

همچنین برای طراحی «آرایش رسانه­ای کارآمد» می­بایست مفهوم، ابعاد، حوزه­ها و جوانب «آرایش رسانه­ای» را سنجید، و به عبارتی دیگر، الگویی برای آرایش رسانه­ای ترسیم نمود، تا آنکه از رهگذر آن الگو بتوان به سر منزل «طراحی آرایش رسانه­ای کارآمد» نائل شد.

با توجه به شرایط و محیط رسانه­ای جهان، مسئله این است که صداوسیمای جمهوری اسلامی، چه الگوی آرایش رسانه­ای، را باید داشته باشد تا بتواند با برتافتن آن الگو و سپس طراحی آرایش رسانه­ای، از عهده مأموریت جهانی خود برآید؟

تحقیق حاضر بر آن بود، تا به‌قدر توان و قوت قلم نگارنده، به این مسئله پاسخ مناسب دهد. نکته آنکه «آرایش رسانه­ای» ابعاد و وجوه متکثری دارد؛ که بضاعت این تحقیق در بررسی آرایش رسانه­ای، به حوز­ه­ی رسانه­های تصویری، محدود می­گردد.

3-1. ضرورت و اهمیت تحقیق:

مأموریت یک سازمان، هدف یا علت وجودی سازمان است و الزامات مأموریت، چیزی است که رسیدن به اهداف سازمان و انجام مأموریت آن را تضمین می­کند.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به مثابه یک «دانشگاه عمومی»، مأموریت «مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه» را بر اساس «اهداف کلان» خود بر عهده دارد. اما چگونه می­تواند از عهده­ی این مأموریت برآید و چه چیزهایی انجام این مأموریت را تضمین می­کند؟ یا به عبارت دیگر انجام این مأموریت، چه الزاماتی دارد؟

مقام معظم رهبری الزام این مأموریت را در تأمین مواردی ازجمله، امین نظام، مورد اعتماد مردم، برخوردار از مزیت‌های رقابتى و داشتن آرایش رسانه‏اىِ کارآمد می­دانند. (خامنه‌ای, بیانات در دیدار مسولین صدا و سیما, 1383)

انعطاف­پذیری و قدرت انطباق با شرایط جدید، خود از ملزومات آرایش رسانه­ای است و دستیابی به چنین آرایشی، نیازمند برتافتن یک الگوی جامع‌الابعاد است که حوزه­ها و جوانب آرایش رسانه­ای را تعریف نماید.

بر این اساس لازم بود که در مبادی امر، «شرایط جدید» در فضای نوین رسانه­ای جهانی به چنگ ذهن آید؛ تا آنکه رسانه ملی بتواند خود را در نسبت با آن شرایط بازیابد. پس از شناخت از محیط، می­بایست به الگویی برای تنظیم آرایش رسانه­ای و ابعاد و جوانب آن دست یافت، تا آنکه به‌واسطه‌ی آن الگو، امکان طراحی آرایش رسانه­ای کارآمد رسانه ملی، فراهم می­شد.

لذا پژوهش پیش­ رو، از آن حیث واجد اهمیت و ارزش است که سازمان صداوسیما را از مزایای داشتن الزامات مأموریت محوری خود، بهره­مند می­سازد.

از سویی دیگر، صداوسیما در خط مقدم مواجهه­ی با جنگ نرم دشمنان انقلاب اسلامی ایران و به‌ویژه جنگ رسانه­ای آنان قرار دارد که با تکنولوژی­های پیشرفته و تزویر رسانه­های اختاپوسی خود، در پی مقابله و منازعه با انقلاب اسلامی به کارزار برآمده­اند. صداوسیما گریزی از آن ندارد که، به‌موازات مأموریت سازمانی خویش که بیشتر ناظر به درون جامعه­ است، ذهن و قلب جامعه را از آماج تهدیدات رسانه­ای دشمن نیز مصونیت ببخشد. همچنین در عرصه­ی جهانی، صدای اسلام و سیمای انقلاب را به جهان عرضه کند. لذا برای انجام این مأموریت نیز، ضروری است که آرایش رسانه­ای دشمن را ترسیم نموده و در مواجهه و مقابله­ی با آن، آرایش رسانه­ای مطلوب خویش را طراحی نمود که این طراحی نیز، مستلزم داشتن یک الگو است!

به‌طور خلاصه، اگر مأموریت صداوسیما (که همان هدف یا علت وجود این سازمان است)، مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه می­باشد، برای تضمین اجرای این مأموریت، فرزندان انقلاب اسلامی را گریزی از آن نیست که، الگویی برای تنظیم آرایش رسانه­ای تدوین نمایند تا با برتافتن آن الگو، آرایش رسانه­ای صداوسیما در انطباق با شرایط جدید طراحی شده و در مواجهه با امپریالیسم رسانه­ای دشمن، بر تهدیدات آن نیز فایق آیند.

بنابراین ضروری است که الگویی برای آرایش رسانه­ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، در نسبت با عرصه­ی نوین رسانه­ای جهان، و مواجهه با تهدیدات جبهه رسانه­ای جنگ نرم دشمن، تدوین شود.

لذا ضرورت تحقیق حاضر ازآنجاست که، عدم برتافتن الگوی آرایش رسانه­ای، صداوسیما را در انجام مأموریت خود، در هدایت افکار و فرهنگ عمومی جامعه و همچنین مقابله با جنگ نرم و جنگ رسانه­ای دشمن، ناکارآمد و کم­توان می­سازد.

گفتنی است، یکی از نکاتی که در این تحقیق مدنظر بوده؛ این است که، کوشش حاضر متناسب با اهداف و نیازهای سازمان صداوسیما باشد. بر اساس آنچه در افق رسانه ملی تدوین‌شده است، مأموریت رسانه ملی «مدیریت و هدایت فرهنگ و افکار عمومی جامعه»است، که نیل به این مأموریت (بر اساس فرمایش مقام معظم رهبری)، در گرو تأمین الزامات آن است که یکی از این الزامات، داشتن «آرایش رسانه‌اىِ کارآمد» و «قدرت انعطاف براى انطباق با شرایط» می­باشد که این دو مؤلفه در موضوع این پایان‌نامه، اشراب گردیده است.

4-1. اهداف تحقیق

  • هدف اصلی: پیشنهاد الگوی آرایش رسانه­ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
  • اهداف فرعی:
  1. آشنایی با حوزه‌ها و جوانب آرایش رسانه­ای
  2. بررسی شرایط نوین فضای رسانه­ای جهان

5-1. سؤالات تحقیق

  • سؤال اصلی:

الگوی آرایش رسانه­ای صداوسیمای جمهوری اسلامی در نسبت با فضای نوین رسانه­ای جهان، چگونه باید باشد؟

  • سؤالات فرعی:
  1. آرایش رسانه­ای، چه حوزه­ها و جوانب و ابعادی را در برمی‌گیرد؟
  2. شرایط نوین فضای رسانه­ای جهان چگونه است؟

 6-1. فرضیه‌ها

 ازآنجاکه پژوهش حاضر از نوع اکتشافی می­باشد و به شیوه­ی کیفی و استقرایی است، مبتنی بر فرضیه خاصی نمی­باشد.

7-1. تعریف مفاهیم

آرایش رسانه­ای:

مفهوم آرایش رسانه­ای، ازجمله مفاهیم استعاری است که از دانش نظامی به عاریت گرفته شده است. لذا معنای آن را باید در تعاریف نظامی جست.

آرایش نظامی: مرتب و منظم کردن نیروها در یک سازمان به‌منظور حمله یا دفاع و نوعی تقسیم‌کار سازمان‌یافته و از قبل تعیین شده را آرایشات گویند .وزارت دفاع آمریکا، آرایش را به این شکل توصیف می‌کند: «دو یا چند هواپیما، کشتی یا یگان که تحت فرماندهی یک فرمانده عمل می‌کنند». آرایش‌ها شامل یگان‌هایی در سطح تیپ، لشکر، تیپ هوایی یا غیره می‌شوند.

ساده‌ترین روش بررسی آرایش و صف­بندی و امکان­سنجی نوع درگیری در یک منازعه نظامی که البته منازعه مذکور می­تواند سیاسی، فرهنگی یا اقتصادی نیز باشد ، تهیه «ترتیب نیرو» و «ترکیب نیرو» است.

«ترتیب نیرو»: ترتیب نیرو، تنظیم و برآورد توانمندی و استعداد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری دشمن و حریف در ۶ حوزه نیروی انسانی، تجهیزات، تأسیسات، منابع مالی، منابع زمانی و استراتژی و تاکتیک اتخاذشده،می­باشد.همچون مدیر یک تیم فوتبال که در هنگام مسابقه، با توجه به آرایش و توانمندی تیم حریف در زمین بازی، تیم خود را آرایش می­دهد، یک مدیر استراتژیک یا تاکتیکی نیز پس از «ترتیب نیرو»­­ی حریف، به «ترکیب نیرو»­ی جبهه خود می­پردازد.

ترکیب نیرو: ترکیب نیرو، تنظیم و برآورد توانمندی و استعداد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری خود، در ۶ حوزه نیروی انسانی، تجهیزات، تأسیسات، منابع مالی، منابع زمانی و استراتژی و تاکتیک اتخاذشده، نسبت به «ترتیب نیرو»ی دشمن و حریف است.

هرگاه «ترتیب نیرو»ی حریف، به‌روز، تنظیم و برآورد شد و سپس «ترکیب نیرو»ی خودی، در نسبت با آن به‌روز، تنظیم گردید، آنگاه سنجش منازعه ممکن خواهد بود.

به‌تبع بررسی مفهوم آرایش نظامی، ترتیب نیرو و ترکیب نیرو، مفهوم آرایش رسانه­ای نیز این‌گونه تعریف می­شود که:

آرایش رسانه­ای، برآورد توانمندی و استعداد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری دشمن و حریف در ۶ حوزه نیروی انسانی، تجهیزات، تأسیسات، منابع مالی، منابع زمانی و استراتژی و تاکتیک اتخاذشده و سپس در مقابل آن؛ چینش، تنظیم و برآورد توانمندی و استعداد نرم­افزاری و سخت­افزاری خود، در ۶ حوزه نیروی انسانی، تجهیزات، تأسیسات، منابع مالی، منابع زمانی و استراتژی و تاکتیک اتخاذشده، نسبت به «ترتیب نیرو»ی رسانه­های دشمن و حریف است. (که البته می­توان در تعریف، حوزه­های رسانه­ای مثل رادیو، تلویزیون، فضای­ مجازی و... و همچنین پوشش جغرافیایی، دسترسی مخاطب، محتوا و.. را نیز افزود)

استراتژی:

ریشه استراتژی (Strategy) به واژه­ی یونانی استراتژوس Strategos برمی­گردد. (Webster, 2005) استراتژوس که در جمع به‌صورت Strategiیا Strategoiدرمی­آید، درواقع لقب رهبران ارتش باستان (و به‌خصوص رهبران ارتش باستان آتنی) بود که به دلیل فرماندهی و فن دستور دادن به نیروهای ارتش و تعلیمات اصول خاص نظامی و تدبیر جنگی، به ایشان اطلاق می­شد. (باقری, بی‌تا)

واژه استراتژوس مشتق شده از استراتوس Stratosیعنی ارتش است. پیدایش واژه استراتژوس همزمان با افزایش میزان اهمیت و پیچیدگی بیشتر تصمیم­گیری­های نظامی بود. (لطفیان, 1384)

استراتژی یک برنامه جامع برای عمل است که جهت‌گیری‌های عمده سازمان را معین می‌کند و رهنمودهایی برای تخصیص منابع در مسیر کسب هدف‌های بلندمدت سازمانی ارائه می‌دهد. (رضاییان, 1383, ص. 239)

استعمار فرانو:

استعمار فرانو عبارت است از سلطه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی کامل، همه­جانبه، تدریجی و نامحسوس بر منابع حیاتی و مالی همه جهان که با محوریت امپریالیسم فرهنگی تحقق می‌یابد. ویژگی برجسته استعمار فرانو، محوریت بخشیدن به مفهوم «قدرت فرهنگ» است. این به آن معنا نیست که استعمارگران در فضای استعمار قدیم و جدید از «قدرت فرهنگ» غافل بوده­اند، بلکه شواهد تاریخی، گویای بهره­مندی استعمارگران از قدرت فرهنگ به‌ویژه تلاش برای تغییر دین، زبان، آداب‌ورسوم و ساختار آموزشی مستعمره­ها، متناسب با علاقه­های فرهنگی و تمدنی خویش در تمامی دوران­های استعمار است. به عبارت دیگر، می­توان مبنای استعمار فرانو با محوریت قدرت فرهنگ را آن چیزی دانست که به‌عنوان مفهوم قدرت نرم ارائه می­شود. قدرت نرم، شیوه­ای از اعمال قدرت در مقایسه با شیوه­های سنتی و سخت است که با بهره­گیری از ارزش­های موجود در فرهنگ و جذابیت­های ایدئولوژیکی موجب می­شود یک فرد، گروه یا کشور کاری کند که فرد، گروه یا کشورهای دیگر همان چیزی را بخواهند که او می­خواهد. (پورعلی, 1385, ص. 142و143)

دیپلماسی عمومی:

دیپلماسی عمومی از منظر انستیتو بروکینگز[1]، به آن بخش از برنامه‌های دولتی گفته می‌شود که به قصد اطلاع‌رسانی و یا اعمال نفوذ بر افکار عمومی سایر کشورها انجام می‌شود. دیپلماسی عمومی از دیپلماسی سنتی فراتر می‌رود و به تعامل میان گروه‌های ذی‌نفوذ و جریان فراملی اطلاعات و آراء و به‌تبع آن جهت‌دهی افکار عمومی مردم سایر کشورها می‌پردازد.

دیپلماسی عمومی، از مجرای اعطای بورسیه تحصیلی و برنامه­های تبادل دانشجو، آموزش زبان، رسانه‌ها و به‌ویژه رسانه­های جدید و شبکه­های اجتماعی، سلبریتی دیپلماسی و یا دیپلماسی مشاهیر، توریسم و یا دیپلماسی شهروندی، دیپلماسی معماری، دیپلماسی پزشکی، دیپلماسی ورزشی، دیپلماسی غذا، دیپلماسی حیوانات و ... محقق می­شود.

وزارت امور خارجه ایالات‌متحده آمریکا، در سال 1985 در تعریف دیپلماسی عمومی این‌گونه آورده است که؛ «دیپلماسی عمومی به برنامه‌های تحت حمایت دولت اشاره دارد که هدف از آن‌ها اطلاع‌رسانی و یا تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی در کشورهای دیگر است.» (مشرق, 1391)

اما به دلیل تنیدگی این مفهوم با قدرت نرم، آن را می‌توان این‌گونه تعریف نمود:

«توانایی تأثیرگذاری بر دیگران برای کسب نتایج مطلوب از طریق جذابیت به‌جای اجبار یا تطمیع. به عبارت دیگر قدرت نرم توانایی به دست آوردن نتایج مطلوب است به دلیل آنکه دیگرآن‌همان چیزی را بخواهند که شما می‌خواهید.» (مشرق, 1391)

در یک جمع‌بندی، می‌توان دیپلماسی عمومی را آمیزه­ای از شیوه­های غیررسمی برای انتقال پیام به مخاطبان جهانی دانست که از طریق «اقناع اذهان و ارضای قلوب» به تصرف قلب و ذهن آنان خواهد انجامید؛ که ترمیم و یا ارائه وجهه و چهره یک دولت-ملت، در نزد آن مخاطبان نیز از تبعات آن خواهد بود.

قدرت نرم:

«قدرت نرم، توانایی کسب از طریق جذب به‌جای اجبار» است. این نوع قدرت «از طریق روابط با متحدان، کمک­های اقتصادی و تبادلات فرهنگی حاصل می‌شود»(S.Nye, 2004)

جوزف نای این‌گونه عنوان می­کند: «قدرت نرم جلب نمودن مردم به‌جای مجبور کردن آن‌ها است » (گلشن پژوه, 1387, ص. 22)

این نوع از قدرت می­تواند موجب به وجود آمدن و توسعه افکار عمومی مطلوب­تر و کسب اعتماد بیشتر در میان کشورهای دیگر شود. به نظر نای، اساس قدرت نرم در ارزش­های فرهنگی و سیاسی یک کشور نهاده شده است، در فرهنگ عمومی و نحوه­ رفتار سیاسی با هر کشور در سطح بین­المللی؛ و درواقع ایجاد حس مشروعیت برای اهداف بین­المللی یک کشور. وی در مقاله­ای دیگر می‌نویسد: قدرت نرم، توانایی به دست آوردن چیزی است که با جذب و اقناع سایرین برای اهداف خود می‌خواهیم. به‌هرحال، قدرت نرم، واژه­ای است که در نظریه­های روابط بین‌الملل برای توصیف یک مجموعه سیاسی، مانند دولت به کار می‌رود؛ توانایی­ای که به‌طور مستقیم بر رفتار یا منافع سایر نهادهای سیاسی از طریق شیوه­های فرهنگی و ایدئولوژی سیاسی تأثیرگذار است. البته این مفهوم در مقایسه با قدرت سخت معنا پیدا می‌کند که به لحاظ تاریخی معیار واقع­گرایانه و مسلط قدرت ملی محسوب شده و شاخص‌های سنجش آن کمّی و شامل مواردی چون جمعیت، سرمایه­های نظامی ملموس و واقعی، یا تولید ناخالص ملی است. (گلشن پژوه, 1387, ص. 22)

 سازمان‌دهی:

سازمان‌دهی فراگردی است که طی آن با تقسیم‌کار میان افراد و گروه‌های کاری، و ایجاد هماهنگی میان آن‌ها برای کسب اهداف تلاش می‌شود. وظیفه سازمان‌دهی و طراحی سازمان در شمار وظایف مهم مدیران است که میزان انعطاف‌پذیری سازمان در مقابل تحولات محیطی را معین می‌کند. (رضاییان, 1383, ص. 273)

کنترل و نظارت:

کنترل و نظارت فراگردی است که از طریق آن،‌عملیات انجام‌شده با فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده تطبیق داده می‌شوند. کنترل امری است که به‌صورت مستمر دائمی بر آن باید اهتمام شود و تا انتها استمرار می‌یابد. (stoner, 1983, p. 592)

مدیریت منابع انسانی:

مدیریت منابع انسانی، اصطلاحی است برای توصیف گستره‌ای از فعالیت‌های متنوع شامل جذب،‌نگهداری، و پرورش نیروی کار با استعداد و پر انرژی. مدیریت منابع انسانی برای مسئولیت مدیران برای تجهیز سازمان با کارکنان توانمند و حصول اطمینان از مطلوبیت به‌کارگیری استعدادهای آنان دلالت دارد. برخی از صاحب‌نظران بر این باورند که «اگر افراد مناسب استخدام شوند و در جای مناسب به کار روند همه‌چیز خوب پیش خواهد رفت.»‌ (Bridges, 1994, p. 130)

[1]. Brookings